Ślepota miesięczna u koni (ERU) – choroba o nieznanym dokładnie podłożu, a czasem katastrofalnych skutkach
Czy mój koń cierpi na ślepotę miesięczną? Jak ją rozpoznać i nie pomylić ze zwykłym zapaleniem spojówek czy urazem oka? Skąd takie schorzenie u konia? Jak powstrzymać degradację aparatu wzroku? Czy ślepota miesięczna dyskwalifikuje konia ze sportu, z użytkowania? Czy ślepotę miesięczną można wyleczyć?
To większość pytań, które krążą nam po głowie, gdy u konia pojawią się objawy charakterystyczne dla ślepoty miesięcznej. I dobrze, bo kto pyta nie błądzi. Najlepiej jednak, kiedy pytania zadamy okuliście weterynarzowi, a nie „wirtualnemu szamanowi” chętnie udzielającemu się w każdym możliwym wątku na forach internetowych. Owszem, informacje na portalach internetowych bywają przydatne, zwłaszcza kiedy koniarze dzielą się własnymi doświadczeniami w leczeniu poszczególnych schorzeń (kliniki, nazwiska lekarzy itp.). Niemniej jednak najwłaściwiej dla Twojego konia i dla Ciebie będzie, jeśli diagnozę postawi specjalista. Z leczeniem jest podobnie, to co sprawdza się w przypadku konia koleżanki lub kolegi niekoniecznie przyniesie oczekiwany rezultat w przypadku twojego konia.
Wracając jednak do meritum, czyli do ślepoty miesięcznej, to trzeba wiedzieć, że jest to choroba, której nie da się całkowicie wyleczyć.
Czym jest ślepota miesięczna?
Ślepota miesięczna, to nawracające zapalenie błony naczyniowej (ERU equine recurrent uveitis). Jest to choroba, którą podaje się za główną przyczynę utraty wzroku u koni. Występuje na całym świecie i dotyka koni w różnym wieku i różnych ras z tym, że większe ryzyko zapadalności na ERU zaobserwowano u koni rasy Appaloosa. Szacuje się, że w skali światowej ślepota miesięczna dosięga około 20% populacji wszystkich koni. W Europie ten wskaźnik kształtuje się na poziomie około 8%. Cechą charakterystyczną ślepoty miesięcznej jest cykliczność nawrotów, a niestety każdy kolejny epizod jedynie pogłębia niekorzystne zmiany. Co ciekawe ERU zazwyczaj atakuje jedno oko.
Jakie mogą być skutki ślepoty miesięcznej – ERU
Ślepota miesięczna, jest chorobą, która najczęściej prowadzi do utraty wzroku konia. W przypadku jej rozpoznania początkowe rokowania zawsze są ostrożne. Dopiero kolejne ataki, ich częstotliwość, intensywność, a także reakcja na podjęte leczenie pozwala ocenić rozwój choroby. Ślepota miesięczna to z pewnością schorzenie, które wymaga natychmiastowej reakcji. Im szybciej podjęte leczenie, tym większe szanse na uratowanie wzroku.
Zdarza się jednak, że mimo leczenia ślepoty miesięcznej dochodzi do następujących zmian w aparacie wzroku:
Najgorszym z możliwych scenariuszy jest taki, w którym mimo naszego wysiłku włożonego w proces leczenia ślepoty miesięcznej, choroba przechodzi w stan przewlekły, oporny na leczenie. Wówczas następujące po sobie epizody zapalenia błony naczyniowej oka doprowadzają do utraty wzroku, a towarzyszący ból wpływa na decyzję usunięcia gałki ocznej (enukleacji).
Przyczyny ślepoty miesięcznej (ERU nawracającego zapalenia błony naczyniowej)
Ślepota miesięczna nazywana również ślepotą okresową, mimo że znana jest od wielu wieków, to w dalszym ciągu skrywa w sobie tajemnice. Pierwsze udokumentowane badania nad tą chorobą rozpoczęto w 1914 roku, lecz mimo upływu lat i niewyobrażalnego postępu technologicznego wciąż nie ma jasnych odpowiedzi w kwestii czynników wywołujących nawracające zapalenie błony naczyniowej.
Błona naczyniowa oka to „główna ofiara” ślepoty miesięcznej u konia. Błona naczyniowa odpowiada za prawidłowe dotlenienie i odżywienie gałki ocznej. Stanowi część bariery oko-krew, której funkcją jest utrzymywanie substancji i komórek układu immunologicznego poza gałką oczną. W chwili, kiedy dochodzi do zapalenia błony naczyniowej bariera oko-krew zostaje przerwana i jest to moment, który pociąga za sobą cały łańcuch niepożądanych procesów, jakie toczą się w poszczególnych strukturach oka. Niestety smutnym finałem reakcji zapalnych jest pogarszający się wzrok konia i towarzyszący temu ból.
Specjaliści od lat prowadzą badania mające na celu wyłonienie czynnika, który inicjuje proces zapalny błony naczyniowej. Być może jego odszukanie poprawiłoby metody lecznicze, a może pozwoliłoby wyleczyć końskie oko. Kto wie?
Jedyne co udało się ustalić naukowcom, to pewną zależność między występowaniem ślepoty miesięcznej u koni, a zakażeniem bakteriami grupy Leptospira. W grupie potencjalnych przyczyn nawracającego zapalenia błony naczyniowej wymienia się zakażenie herpeswirusami, obecność pasożytów z grupy Onchocerca cervicalis, jak również uraz mechaniczny oka. Rozważa się także genetyczne podłoże ERU, zwłaszcza w kontekście rasy Appaloosa. Ostatnio wysunięto i potwierdzono teorię o autoimmunologicznym charakterze ślepoty miesięcznej.
Jak widać w kryminale zatytułowanym „o ślepocie miesięcznej konia” jest ofiara – błona naczyniowa i jest wielu podejrzanych, i wiele poszlak. A pytanie, co zapoczątkowuje proces zapalny błony naczyniowej oka i dlaczego proces ten się powtarza, jest ciągle otwarte. Być może trwające od przeszło 50 lat badania kliniczne i laboratoryjne w końcu wskażą „sprawcę” tej choroby.
Póki co mamy pewnik, że ślepoty miesięcznej nie da się całkowicie wyleczyć. Możliwe jest przyhamowanie jej tempa oraz przeciwdziałanie kolejnym zapaleniom, by w ten sposób ocalić koński wzrok.
Jakie objawy ma ślepota miesięczna ERU? Jak rozpoznać, że koń cierpi na nawracające zapalenie błony naczyniowej?
Widocznymi objawami ślepoty miesięcznej u konia są najczęściej:
Dodatkowo koń może stać się apatyczny, niechętny do współpracy.
Ślepota miesięczna i jej ataki mogą mieć różny stopień natężenia. Często jej początkowe stadium może być błędnie uznane przez właściciela konia za uraz oka, czy mniej groźne zapalenie spojówek, zwłaszcza gdy atak pojawi się po raz pierwszy. Dlatego tak ważna jest obserwacja i konsultacja z weterynarzem wszelkich problemów z końskim oczami.
Niezależnie jednak od tego jaką formę przybiera napad ślepoty miesięcznej czy ostrą, czy łagodniejszą, to zmiany, które mają miejsce w gałce ocznej są nieodwracalne dla narządu wzroku. Być może właśnie w tym kontekście lepiej by było, gdy zapalenie błony naczyniowej miało charakter ostrzejszy, widoczny niemalże natychmiast przez właściciela konia. Wówczas reakcja farmakologiczna na rozprzestrzeniający się stan zapalny może zostać podjęta bez zbędnej zwłoki, która w przypadku ślepoty miesięcznej ma zawsze fatalne skutki dla narządu wzroku.
Zapalenie błony naczyniowej w przebiegu „ukrytym” jest o tyle niebezpieczne, że nie daje widocznych objawów. Toczy się niemalże niezauważalnie, a zniszczenia w strukturach oka bywają identyczne, jak w przebiegu klasycznym ślepoty miesięcznej. Z tym, że niestety pacjent – koń zgłoszony do weterynarza zostaje zbyt późno.
Jak rozpoznać, że zmagamy się z ERU – nawracającym zapaleniem błony naczyniowej?
Aby móc stwierdzić, że koń cierpi na ślepotę miesięczną, to zapalenie naczyniówki musi mieć przebieg cykliczny. Czyli pozostaje nam obserwować konia i po cichu wznosić modły, by po raz kolejny nie doszło do zapalenia błony naczyniowej. A dodam, że remisja choroby bywa kapryśna i może pojawić się po tygodniach, miesiącach a nawet latach.
Dodatkowo w rozpoznawaniu ślepoty miesięcznej mogą pomóc następujące badania:
- badania serologiczne w kierunku leptospirozy, toksoplazmozy i herpeswirozy
- badania wycinków spojówki w kierunku wykrycia obecności Onchocera
- badanie pobranego płynu ocznego
Zdarza się, że u klinicznie zdrowych koni powyższe badania mają wynik dodatni. Moim zdaniem wykonanie choćby pierwszego z wymienionych daje pewien trop, którym warto iść, skoro podejrzewamy, że koń cierpi na ERU. Ostatniego raczej nie polecam, bo wiąże się ze sporym ryzykiem powikłań, ale to sprawa indywidualna każdego właściciela konia.
W badaniach diagnostycznych ślepoty miesięcznej sporą wartość informacyjną dają pomiary ciśnienia wewnątrz gałkowego (tonometrem). Podczas zapalenia błony naczyniowej na ogół obserwuje się spadek ciśnienia wewnątrz gałkowego nawet do 6-8 mm Hg (u zdrowego konia ciśnienie waha się w przedziale 23,3+-6,9mm Hg). Istnieje wiele sytuacji o charakterze zewnętrznym mających wpływ na ciśnienie, i dlatego istotna jest też analiza dynamiki zmian.
Jak leczyć ślepotę miesięczną?
Nawracające zapalenie błony naczyniowej oka leczy się farmakologicznie i operacyjnie. Każdy ze sposobów ma na celu zachowanie widzenia, zmniejszenie bolesności oka oraz ograniczenie nawrotów zapalenia błony naczyniowej.
Leczenie farmakologiczne jest nastawione na ograniczenie reakcji zapalnych, a tym samym zminimalizowanie skutków zapalenia naczyniówki. Niestety ta forma leczenia nie usuwa przyczyn tzn. antygenów w ciele szklistym. Leczenie jest trudne dla właściciela, opiekuna i samego konia. Wymaga częstego aplikowania kropel i maści do oka, co bywa skomplikowane zwłaszcza wtedy, kiedy koń się broni przed ich podaniem. Terapia bywa długa i wymagająca cierpliwości. Wśród stosowanych leków podaj się takie, które rozszerzają źrenicę, działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo oraz antybiotyki.
Podczas ataków i leczenia ślepoty miesięcznej, zaleca się wyłączenie konia z treningów/ pracy. Wskazany jest spacer w ręku i zminimalizowana ekspozycja na światło.
Leczenie operacyjne ślepoty miesięcznej.
Istnieją dwie techniki operacyjne ślepoty miesięcznej. Pierwsza z nich witrektomia znana i stosowana od początku lat 90 ubiegłego wielu. Wcześniej stosowano ją u ludzi cierpiących na endogenne zapalenie naczyniówki. Z sukcesem zaimplementowano tę metodę na grunt końskiej okulistyki. Podczas zabiegu witrektomii usuwa się zmienione ciało szkliste wraz komórkami zapalnymi. Zastępuje się go jałowym płynem. Zabieg poprawia widzenie i jest skuteczny w 70% – 80 %. Niestety o tym zabiegu mówi się, że jest obarczony znacznym ryzykiem powikłań, a także określa się go mianem zabiegu inwazyjnego.
Implant z cyklosporyny to druga operacyjna metoda walki ze ślepotą miesięczną. Polega na umieszczeniu tuż pod twardówką implantu wypełnionego cyklosporyną. Z implantu przez lata wydostaje się odpowiednia dzienna dawka leku, która trafia bezpośrednio do błony naczyniowej. Jest to zabieg, znacznie bezpieczniejszy niż witrektomia i skuteczniejszy niż tradycyjne leczenie farmakologiczne.
Jak dbać o konia z ERU?
Koniom ze stwierdzoną ślepotą miesięczną zaleca się:
Czy ERU wyklucza konia ze sportu?
Jak wygląda kwestia użytkowania konia ze stwierdzoną ślepotą miesięczną? To oczywiście sprawa indywidualna. O wyłączeniu konia z użytkowania decyduje lekarz prowadzący. To również on decyduje o jego ponownym włączeniu do treningów. Istnieją sytuacje oczywiste, jak chociażby rozpoczęta terapia farmakologiczna czy pooperacyjna, które uniemożliwiają użytkowanie konia.
W historii zawodów konnych znajduje się wiele koni, które mimo ślepoty miesięcznej startowały i osiągały sukcesy. Dla przykładu przywołam konia Adventure de Kannan, któremu usunięto jedno oko, a mimo to został zwycięzcą Hickstead Derby.
(19) ❱♡Ａｄｖｅｎｔｕｒｅ Ｄｅ Ｋａｎｎａｎ ♡❰ – YouTube
Ślepota miesięczna, to nie wyrok. Można się do niej przyzwyczaić i można z nią żyć. Wystarczy stosować się do ogólnych zaleceń lekarza. Działać szybko po zauważeniu objawów i po prostu dbać o konia. To tyle i aż tyle.
Na zakończenie pozwolę sobie polecić lekarza, który w mojej opinii jest jednym z lepszych specjalistów w Polsce jest nim lek.wet. Marta Warzecha 🙂
